W XIV wieku za sprawą Władysława Jagiełły Muszyna i przyległe do niej wsie tworzyły tzw. „Klucz Muszyński” inaczej zwany „Państwem Muszyńskim” z własną armią i system sądowniczym. W dniu 5 VIII 1391 roku Władysław Jagiełło oddał te ziemie biskupowi krakowskiemu Janowi Radlicy. W imieniu biskupów kluczem muszyńskim rządzili starostowie. Posiadali oni pełną władzę administracyjną, wojskową i sądowniczą. Siłę zbrojną klucza stanowiła piechota tzw. harnicy. Ich obowiązkiem było strzec granic państwa i bezpieczeństwa szlaków handlowych przed zbójnikami. W okresie pokoju było ich 200, gdy istniało zagrożenie - 600, kiedy nastawał czas wojny powoływana pod broń pospolite ruszenie z całego powiatu muszyńskiego. Pomocą Rzeczpospolitej wojsko biskupie służyło dwukrotnie. Pierwszy raz w Czorsztynie, kiedy to walczyło przeciw Kostce Napierskiemu. Po raz drugi w obronie Nowego Sącza pod wodzą rochmistrza Żylicza, podczas najazdu szwedzkiego. Świadectwem dawnego „Państwa Muszyńskiego” są dzisiaj m.in. ruiny zamku, Dwór Starostów, zajazd i kordegarda.
Wody mineralne w okolicy
Pijalnia „Milusia”
Ujęcie Milusia zostało utworzone w 1935 r. w centralnej części miasta, z inicjatywy inż. Józefa Krówczyńskiego, który następnie wybudował w sąsiedztwie nowoczesne łazienki do kąpieli mineralnych (obecnie budynek prokuratury, w którym mieści się również pijalnia „Milusia”). Ujęcie zapewniało wówczas surowiec leczniczy do kąpieli i kuracji pitnej. Odwiert nosi swoją nazwę od imienia Mili Lachowej, z pochodzenia Jugosłowianki, żony ówczesnego starosty nowosądeckiego, doktora Macieja Lacha. Woda doprowadzona jest do pijalni z otworu o głębokości 171 m, powstałego w 1938 r. i jest w 0,60% szczawą wodorowęglanowo-magnezowo-sodowo-wapniową (HCO3-Mg-Na-Ca). „Milusia” jest wodą leczniczą szczególnie wskazaną przy następujących schorzeniach: choroby reumatologiczne, choroby dolnych dróg oddechowych, choroby układu trawienia, otyłość, osteoporoza, choroby nerek i dróg moczowych.
Atrakcje w okolicy
Zajazd
Budynek będący obecnie siedzibą Muzeum Regionalnego „Państwa Muszyńskiego” jest rekonstrukcją zabytkowego XVIII-wiecznego zajazdu. W salach wystawowych można zobaczyć pamiątki po dawnych starostach, mieszczanach muszyńskich, Łemkach oraz Żydach zamieszkujących ten region, a także znaleziska z prac archeologicznych na zamku.
Dwór Starostów
Powstał na przełomie XVIII i XIX wieku. Pełnił on rolę siedziby starostów muszyńskich, którzy - w imieniu biskupów krakowskich - władali dawnym „Państwem Muszyńskim”. Obiekt przebudowany został na początku XX wieku (dobudówka wschodnia i weranda). W latach 2014-2015 dwór został odrestaurowany. Dwór Starostów wraz z kordegardą i dawnym zajazdem tworzyły tzw. podzamkowy zespół dworski. Według przekazów ustnych podczas konfederacji barskiej w dworze przebywał Kazimierz Pułaski jeden z dowódców i marszałek konfederacji barskiej. Obecnie obiekt jest siedzibą Ośrodka Kultur.
Park Kultury i Dawnego Rzemiosła
Znajduje się przy Dworze Starostów. W jego skład wchodzi park oraz Dom Garncarza. Można w nim zapoznać się z ekspozycjami dotyczącymi dawnego rzemiosła muszyńskich mieszczan, a także wziąć udział w warsztatach wykonywania ceramiki.
Kordegarda
Pozostałość dawnej wartowni. Pierwszą wzmiankę o tym budynku spotkać można w inwentarzach „Klucza Muszyńskiego” z 1732 r. Obecnie istniejąca kordegarda (wybudowana w miejscu dawnej) pochodzi z przełomu XVIII i XIX wieku.
