Treść

Nazwa mikroprojektu: Muszyna – Plaveč: Odkrywamy zapomnianą historię i kulturę polsko-słowackiego pogranicza
Názov mikroprojektu: Muszyna – Plaveč: Objavujeme zabudnutú históriu a kultúru poľsko-slovenského pohraničia

Nr mikroprojektu/ Číslo mikroprojektu: INT/ET/TAT/1/II/B/0138

Program / Program: Interreg V-A Polska - Słowacja 2014 – 2020
Źródło współfinansowania / Spolufinancovanie source: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Data zawarcia umowy o dofinansowanie mikroprojektu / Dátum dohody o financovaní mikroprojektu: 17.05.2018 r.

Partner wiodący / Vedúci partner:
Miasto i Gmina Uzdrowiskowa Muszyna (PL)
ul. Rynek 31, 33-370 Muszyna
www.muszyna.pl

Partner / Parnter:
Obec Plaveč (SK)
Hviezdoslavova 101/4
Plaveč 065 44
www.plavec.sk

Opis projektu:
Pomimo obecności Polski i Słowacji w Unii Europejskiej oraz idącej za tym faktem otwartości granic, znajdujące się tak blisko Muszyna i Plaveč do tej pory nie nawiązały współpracy na poziomie, który czyniłby region bardziej atrakcyjnym turystycznie, a miasta te łączy bardzo wiele. Istniejące w nich niegdyś warownie w początkach XIV w. należały do jednego właściciela, biskupa krakowskiego Jana Muskaty. Obydwa posiadają do dzisiaj zachowane ruiny warowni, górujące nad Popradem, niezwykłe walory przyrodniczo-kulturowe. Pomimo tak wielu podobieństw brakowało pomiędzy tymi miastami więzi i  współpracy, która nie tylko pozwoliłaby zatrzymać turystę na więcej niż jeden dzień, ale też pokazać mieszkańcom, iż pomimo różnic językowych stanowią część jednego regionu geograficzno-historycznego i powinni wspólnie działać w kierunku jego rozwoju. Fundamentem tym była realizacja kwerend historycznych ukazujących życie na obecnym pograniczu polsko-słowackim, zarówno w kontekście wielkich wydarzeń, jak i losów pojedynczych osób. Badania obejmowały nie tylko okres średniowiecza, wojen husyckich, zaborów, ale też historię najbliższą, której świadkowie jeszcze żyją, związaną z okresem II wojny światowej oraz późniejszy. Uzupełnieniem kwerendy dla czasów najnowszych były prowadzone zgodnie z najnowszymi trendami nauki badania etnograficzne, które przyniosły sporą ilość nowych, zapomnianych bądź wypartych ze świadomości historii i obrazów. Należy pamiętać, iż pokolenie, które pamięta czasy wojny i powojenne powoli odchodzi, a zatem to była już ostatnia możliwość zapisania ich wspomnień. Uzupełnieniem tych działań były badania archeologiczne skoncentrowane na muszyńskim grodzie wybudowanym w okresie panowania Jana Muskaty, nierozpoznanym do tej pory wale zamykającym dostęp do Muszyny od strony południowej, która była najbardziej narażona ze strony nie zawsze przyjaźnie nastawionych sąsiadów. W tym samym czasie zrealizowane były długo oczekiwane prace konserwatorskie połączone z badaniami archeologicznym na zamku w Plavču, dzięki czemu stał się on bardziej interesujący oraz bezpieczniejszy dla turystów. Zebrane w toku prac badawczych informacje zostały opublikowane w formie naukowej oraz popularno-naukowej tak, aby mogły stanowić podstawę do tworzenia kolejnych ciekawych projektów turystycznych i wydarzeń kulturalnych. Zamysłem projektu było też połączenie  mieszkańców pogranicza, pokazanie im wspólnej, czasem trudnej, ale często też wzruszającej historii. Zamiarem było aby działania te dotarły do wszystkich- do osób starszych i młodych, do osób niepełnosprawnych, dzieci i młodzieży poprzez włączenie ich w proces poznawania i uczenia się wspólnej historii. Pamiętając, iż rozwój regionu zależny jest w dużej mierze od turystyki, przeprowadzono również atrakcje dla turystów, łączące w ciekawy sposób zabawę i naukę. Współpraca badaczy i mieszkańców pogranicza przy poznawaniu historii służyła nauce, ale też umacnianiu więzi pomiędzy ludźmi, nie bacząc na jakiekolwiek granice.

Opis projektu:
Napriek prítomnosti Poľska a Slovenska v Európskej únii, a s tým súvisiacim faktom otvorenosti hraníc, tak blízko sa nachádzajúce Muszyna a Plaveč nenadviazali spoluprácu na úrovni, ktorá by turisticky zatraktívnila región, pričom tieto mestá spája veľmi veľa. Strážne hrady, ktoré v nich existovali na začiatku XIV. storočia patrili jednému majiteľovi – krakovskému biskupovi Jánovi Muskatovi. Obidva majú dodnes zachované zrúcaniny veží, ktoré sa týčia nad riekou Poprad ako neobyčajné prírodno-kultúrne hodnoty. Napriek početným podobenstvám chýba medzi týmito mestami vzťah a spolupráca, ktorá by dovolila zadržať turistu na viac ako jeden deň, ale aj ukázať obyvateľom, že aj napriek jazykovým rozdielom tvoria časť jedného geograficko-historického regiónu a mali by spoločne konať smerom k jeho rozvoju. Základom toho bude realizácia historických vyhľadávaní v archívoch ukazujúcich život v súčasnom poľsko-slovenskom pohraničí rovnako v kontexte veľkých udalostí ako aj osudov jednotlivých ľudí. Výskum sa týka nie len obdobia stredoveku, husitských vojen, rozdelenia Poľska, ale aj nedávnej histórie, svedkovia ktorej ešte žijú a ktorá bola spojená s obdobím II. svetovej vojny ako aj neskoršieho obdobia. Doplnením vyhľadávania v archívoch pre najnovšie obdobie boli etnografické výskumy, vykonávané v súlade s najnovšími vedeckými trendmi, ktoré priniesli neuveriteľné množstvo nových poznatkov už zabudnutých z povedomia histórií a obrazov. Potrebné je pamätať, že pokolenie, ktoré si pamätá obdobie vojny a po vojne, už pomaly odchádza, takže to je posledná príležitosť zaznamenať ich spomienky. Doplnením týchto aktivít boli archeologické výskumy sústreďujúce sa na Muszynský hrad, ktorý bol vybudovaný v období vlády Jána Muskatu, na dodnes nepreskúmanom vale uzatvárajúcom prístup do Muszyny z južnej strany, ktorá bola najviac ohrozená nie vždy spriatelenými susedami. V tom istom období boli realizované dlho očakávané konzervačné práce spojené s archeologickým výskumom hradu Plaveč, vďaka čomu sa stane zaujímavejším a bezpečnejším pre turistov. Informácie zozbierané v priebehu výskumných prác boli publikované vedeckou a populárno-vedeckou formou tak, aby tvorili základ pre vytváranie ďalších zaujímavých turistických projektov a kultúrnych podujatí. Zámerom projektu bolo aj spojenie obyvateľov pohraničia, ukázanie im spoločnej, občas zložitej, ale často aj dojímavej histórie. Zámerom bolo aby tieto aktivity oslovili všetkých – starších i mladých ľudí, ľudí s telesným postihnutím, deti a mládež prostredníctvom ich zapojenia do poznávacieho a učiaceho sa procesu o spoločnej histórii. Rozvoj regiónu závisí veľkou mierou na cestovnom ruchu, a preto boli realizované aj turistické atrakcie, ktoré spájajú zaujímavým spôsobom zábavu a vzdelávanie. Spolupráca výskumníkov a obyvateľov pohraničia pri poznávaní histórie poslúži vede, ale aj posilňovaniu medziľudských vzťahov bez ohľadu na ékoľvek hranice.

Wartość całkowita mikroprojektu / Celková hodnota mikroprojektu: 108 078,87 €

Udział partnera / Podiel partnera:
Miasto i Gmina Uzdrowiskowa Muszyna:  53 314,35 € (49,33% wartości całego projektu)
w tym z:
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego / Európsky fond regionálneho rozvoja -
45 317,19 € (85%)
Środki z budżetu państwa / Prostriedky zo štátneho rozpočtu – 2 665,71 € (5%)
Wkład własny / Vlastný vklad – 5 331,45 € (10%)

Obec Plaveč: 54 764,52 € (50,67% wartości całego projektu)
w tym z:
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego / Európsky fond regionálneho rozvoja - 46 549,84  € (85%)
Środki z budżetu państwa  / Prostriedky zo štátneho rozpočtu - 5 476,45 € (10%)
Wkład własny / Vlastný vklad – 2 738,23 € (5%)

Okres realizacji mikroprojektu / Obdobie realizácie mikroprojektu: 03.2018 r. – 02.2019 r.

Cel projektu / Cieľom projektu:
Celem ogólnym mikroprojektu było pozyskanie i utrwalenie wiedzy o walorach historycznych i kulturowych pogranicza polsko – słowackiego oraz jej upowszechnienie i promowanie poprzez wieloaspektowe ukazanie życia ludzi na przestrzeni wieków, począwszy od ich codziennej aktywności, a skończywszy na uczestnictwie w wydarzeniach wielkich o charakterze międzynarodowym. W pozyskiwanie tych danych intensywnie zostali zaangażowani mieszkańcy pogranicza, co przyczyniło się zarówno do uzyskania jeszcze ciekawszych wyników badań, ale także wzmocniło poczucie lokalnej tożsamości. Cel ten został osiągnięty poprzez przeprowadzenie działań badawczych na wielu płaszczyznach: historycznej, archeologicznej, etnograficznej oraz promocji wyników tychże badań w postaci prelekcji prowadzonych przez badaczy z poszczególnych dyscyplin, wydawnictwa w formie drukowanej, informacji na stronie internetowej, warsztatów dla dzieci i młodzieży, czy wydawania gazety informującej mieszkańców regionu i turystów o najnowszych odkryciach badaczy i zachęcającej ich do aktywnego wzięcia w nich udziału. Podjęte działania, wraz z pracami konserwatorskimi wykonanymi na jednym z najważniejszych zamków regionu zwiększyły atrakcyjność turystyczną tego obszaru pogranicza. Prowadzone na obszarze pogranicza badania archeologiczne, historyczne, etnograficzne miały na celu zarejestrowanie spuścizny historycznej i pamięci przeszłości oraz zebranie, ocalenie materiałów archiwalnych, etnograficznych, archeologicznych, które po specjalistycznym opracowaniu zostały udostępnione po obu stronach granicy naukowcom, muzealnikom oraz regionalistom i nauczycielom, by mogli oni korzystać w swojej pracy z informacji dotąd nieobecnych w tekstach naukowych i popularyzatorskich.

Hlavným cieľom mikroprojektu bolo získavať a prehlbovať vedomosti o historických a kultúrnych hodnotách poľsko-slovenského pohraničia a ich rozširovanie a propagovanie prostredníctvom ukázania života ľudí z viacerých aspektov cez stáročia, začínajúc od ich každodenných aktivít a končiac účasťou vo veľkých udalostiach medzinárodného charakteru. Pre získanie týchto informácií boli intenzívne zapojení obyvatelia pohraničia, čo prispelo z jednej strany k získavaniu ešte zaujímavších výsledkov výskumu, ale zároveň posilnlo povedomie miestnej spolupatričnosti. Tento cieľ bol dosiahnutý prostredníctvom realizácie výskumných činností v mnohých oblastiach: historickej, archeologickej, etnografickej a prezentáciou výsledkov týchto výskumov formou prednášok vedných výskumníkmi z jednotlivých disciplín, prostredníctvom tlačenej publikácie, informovania na internetových stránkach, tvorivých dielní pre deti a mládež alebo vydávaním novín informujúcich obyvateľov regiónu a turistov o najnovších objavoch výskumníkov a nabádajúcich ich k aktívnej účasti. Realizované aktivity spolu s reštaurátorskými prácami vykonanými na jednom z najdôležitejších hradov v regióne zvyšujú turistickú atraktivitu tejto pohraničnej oblasti. Cieľom archeologických, historických a etnografických výskumov vykonávaných v oblasti pohraničia bolo evidovať historické dedičstvo a pamäti minulosti ako aj zhromaždiť a zachrániť archívny, etnografický a archeologický materiál, ktorý po odbornom spracovaní bol sprístupnený na obidvoch stranách hranice vedcom, muzeálnym pracovníkom a regionálnym znalcom ako aj učiteľom aby mohli pri svojej práci využívať informácie doteraz nedostupné v odborných a populárnovedeckých textoch.

Działania w mikroprojekcie / Aktivity mikroprojekcie:

 - Wykonanie badań archeologicznych na grodzisku./ Realizácia archeologického výskumu na hradisku.

- Wykonanie badań archeologicznych wału zamykającego miasto./ Realizácia archeologického výskumu valu uzatvárajúceho mesto.

- Wykonanie badań historycznych, których celem było zebranie nowych, nieznanych szerzej dokumentów, zdjęć, map rozszerzających wiedzę historyczną, które nie zostały szerzej wykorzystane i rozpowszechnione. / Realizácia historických výskumov, ktorých cieľom bude zhromaždiť nové širšie neznáme dokumenty, fotografie a mapy, ktoré prehlbujú historické poznatky a ktoré neboli širšie využité a publikované.

- Wykonanie badań etnoarcheologicznych. / Realizácia etnoarcheologickáých výskumov.

- Wydawanie gazety (6 egz.). / Vydávanie novín (6 ed.)

- Wydanie wydawnictwa popularno-naukowego / Prípravu populárne–vedeckej publikácie.

- Warsztaty archeologiczne dla dzieci i młodzieży / Archeologickýe tvorivých dielní pre deti a mládež.

- Ochrona, odnowa i prezentacja zabytku Zamek Plaveč–południowa część pałacu południowo-zachodniego. / Ochrana, obnova a prezentácia pamiatky Hrad Plaveč–južná časť juhozápadného paláca.

- Aktywności promujące ochronę dziedzictwa kulturowego - ulotka z konkursem, konferencja, uzupełnienie systemu informacyjnego. / Aktivity propagujúce ochranu kultúrneho dedičstva. Leták so súťažou, konferencia, doplnenie informačného systemu.

Status projektu / stav práce: zakończony / dokončený

Fotorelacje